جشن فروردگان

فروردگان جشنی است که از 5 روز مانده به سال جدید، یعنی روز اشتاد ایزد (بیست و ششم) آغاز شده و به مدت ده روز به مناسبت یادآوری درگذشتگان برگزار می‌شود. در اسطوره‌های زرتشتی و آریایی، خداوند عالم را در شش گاه و در طول یک سال آفرید که بدان گاهنبار می‌گفتند و زرتشتیان به مناسبت این آفرینش، جشن‌های شش‌گانه‌ای را در روزهای خاصی از سال برگزار می‌کردند. مدت زمان هرکدام از این جشن‌ها 5 روز بوده که چهار روز آن در اصل مقدمات جشن و روز آخر مهم‌ترین روز جشن می‌باشد. این جشن‌ها از دیرباز در فرهنگ ایران به پا داشته می‌شد و با خود هم‌افزایی، گرد هم آمدن و شادی را به همراه داشت. در این جشن‌ها مردم به ستایش و سپاسگزاری از خالقشان برای داده‌ها و آفریده‌های نیکش می‌پرداختند.

همان‌گونه که گفته شد گاهنبارها دوره‌های آفرینش جهان می‌باشند که فروردگان یا هَمس‌پَت‌مَدَم آخرین گاهنبار است. در نخستین گاهنبار، آسمان خلق شد، در دومین گاهنبار آب، در سومین گاهنبار زمین، چهارمین گاهنبار گیاه و روییدنی‌ها و در پنجمین گاهنبار جانواران آفریده شدند و ششمین گاهنبار روز آفرینش انسان است. جشن ششم در آخرین روز کبیسه سال که وهشتو ایشت نام دارد، برگزار می‌شود.

فروردین ماه فروهرهاست. فروهر گونه‌ای روان و نوعی همزاد آدمیان است که قبل از آفرینش مادی آنها به وجود آمده و قبل از مرگشان به دنیای دیگر می‌شتابد. در هنگام ششمین گاهنبار، فروهرهای نیکوکاران و درگذشتگان مقدس به زمین و به خانه‌های خود فرود می‌آیند و ده شب یا به روایتی تا روز فروهر یا نوزدهم می‌مانند.

ابوریحان بیرونی در «آثار الباقیه» پنج روز آخر اسفند را نخستین فروردگان و پنجه وَه یا خمسه‌ی مسترقه را دومین فروردگان می‌گفتند. در آخرین روز گهنبار ششم نیز جشن نوروز آغاز می‌شود.

خانواده‌های ایرانی به مناسبت جشن فروردگان، از اوایل اسفند به نظافت خانه و غبارروبی می‌پرداختند و خانه را برای آمدن فروهرها آماده می‌کردند و بدخواهی و دشمنی را به دوستی بدل می‌ساختند. همچنین برای روشن کردن مسیر و راهنمایی فروهرهایشان بر پشت‌بام خانه‌ها آتش می‌افروختند، چرا که آتش را جلوه‌ی ذات اهورامزدا و نماد گرمی، شادی و مهربانی می‌دانستند.

فروهرها وقتی به خانه می‌رسند، از دیدن تمیزی و پاکیزگی خانه خرسند می‌شوند و برایشان دعای خیر و درخواست برکت می‌کنند، ولی اگر خانه آشفته و ناپاک باشد، غمگین می‌شوند و بدون دعا آنجا را ترک می‌کنند.

فروهرها می‌آیند تا از شادکامی و سلامت و دینداری بازماندگان خود اطمینان یافته و در آغاز سال نو دوباره به جهان مینوی بازمی‌گردند و بازماندگان در شب نوروز با افروختن آتش تا صبح بدرقه‌شان می‌کنند.

امروزه هم ایرانیان برای این جشن خانه را تمیز می‌کنند، جامه‌های نو می‌پوشند، نماز می‌گزارند، هفت‌سین می‌چینند و شربت و شیرینی و کوزه آب و گلدان گل در خانه می‌گذارند. زرتشتیان معتقدند در این ده روز، فروهرها در شادی و خوشی خانواده ‌ها شریک می‌شوند، بدین‌ترتیب اعمالی انجام می‌دهند تا فروهرها از آن‌ها خشنود گردند و با خشنودی‌شان روزی‌شان گشاده‌تر و غم‌هایشان کمتر شود. در این روز زرتشتیان بخشی از درآمد و دارایی خود را به دیگران می‌بخشند.